Jakiś czas temu pojawił się na naszym blogu wpis o znakomitym serialu The 100. W chwili obecnej można oglądać już czwarty sezon tej produkcji, jednak ja chciałabym się cofnąć i przedstawić wydarzenia serii drugiej, ponieważ miała w sobie coś, co zasługuję na uwagę.

Kto oglądał pierwszy sezon The 100 ten wie, że opowiada on historię setki młodocianych przestępców, którzy zostali przymusowo wysłani na napromieniowaną Ziemię w celu odkrycia, czy da się na niej żyć. Jak się okazało, nie tyle można na niej znów żyć, ale od dawna żyją tam inni ludzie i radzą sobie, skromnie mówiąc, nieźle. Ziemia jednak nie jest bezpieczna. Jest tu wiele zagrożeń, począwszy od zmutowanych zwierząt, poprzez tajemnicze choroby, a skończywszy na atakujących młodzież Ziemian. Pierwszy sezon zapewnił nam masę emocji, zwrotów akcji i zaskakujący finał.  Każdy kto czekał wtedy na sezon drugi, najprawdopodobniej się nie zawiódł.

The 100 to nie przesiąknięty przewidywalnością serial z nudną historią i na siłę wydłużanymi wątkami. Pod względem fabuły scenarzyści robią bardzo dużo, aby zaprezentować nam coś niesamowitego, w sposób równie zjawiskowy. Sezon drugi jest fenomenalny. Historia Mount Weather intryguje od pierwszych minut. Ten potężny bunkier, został zbudowany, żeby chronić jego mieszkańców przed szkodliwym promieniowaniem,

Już na samym początku pierwszego odcinka widzimy Clark, która trafiwszy do tego miejsca, nie potrafi zaufać mieszkańcom góry Weather .Nawet gdy zdaje sobie sprawę, że jest w cywilizowanym miejscu, szuka ucieczki, ale nie wie jeszcze, że stamtąd nie ma ucieczki.

Sezon drugi jest przepełniony wątkami. Reżyser chciał pokazać całą wspaniałą akcję z wielu punktów widzenia. Bohaterowie porozrzucani po wielu miejscach na Ziemi potrzebują czasu aby na nowo się odnaleźć. Powraca też znienawidzony przez widzów i bohaterów Murphy. Nie chcę jednak zdradzać zbyt dużo z samej fabuły, aby nie zniechęcić kogoś, kto jeszcze nie widział The 100.

Sezon bogaty jest w nagłe zwroty akcji, a także wielkimi rozczarowaniami, miłościami i uczuciami, które mogą ranić. Serial działa na emocje widza. Do samego końca ma się wrażenie, że każdy odcinek niesie coś tak niesamowicie nowego, a zarazem niesie obawę, że znów wydarzy się coś niespodziewanego, co wbije nam widzom nóż w serce. Nagle okazuje się, że postacie, których można rzec „nienawidziliście” w pierwszym sezonie, są teraz przez was kochani i uwielbiani. Ogólnie mówiąc, sezon drugi jest dojrzalszy i bardziej dopracowany. Po prostu chwyta za serce! Gorąco polecam, bo o ile pierwszy sezon może zapowiadał się na typowy film dla młodzieży, tak seria druga jest już dojrzała i z czystym sercem mogę polecić ją każdemu, kto jeszcze nie zapoznał się z historią Ludzi z Nieba.

W kinematografii mamy wiele filmów o zabójcach. Luc Besson w roku 1994 stworzył swój własny film sensacyjny. Podszedł do tego tematu z całkiem innej, nowej strony. Zrobił to w sposób oryginalny. Dzięki temu mamy dzisiaj jeden z najpiękniejszych obrazów w historii kina.

Matylda (Natalie Portman) to młoda dziewczyna wychowująca się w środowisku, można rzec, patologicznym, wraz z  przybraną siostrą i małym bratem. Jej ojczym (Michael Badalucco) zarabia na przechowywaniu u siebie w domu narkotyków. Grupa ludzi, która umieściła towar w jego domu, orientuje się, że nie wszystko poszło po ich myśli. Na czele ze skorumpowanym policjantem Normanem Stansfieldem (Gary Oldman) urządzają w domu Matyldy masakrę. Dzięki temu, że dziewczyna przebywała w tym czasie w sklepie, ominęła ją rzeź. Po powrocie szybko orientuje się w sytuacji. Aby ujść z życiem, udaje się do swojego sąsiada, Leona (Jean Reno). Mężczyzna ofiaruję jej pomoc i wpuszcza do siebie do mieszkania. Matylda odkrywa, że ten z pozoru spokojny człowiek jest zawodowym zabójcą. Dzielna dziewczyna nie zraża się tym. Teraz jedynym jej celem jest zemsta na mordercach rodziny. Upatruje w Leonie nauczyciela. Jednak przed mafią narkotykową nie tak łatwo uciec. Leon musi troszczyć się zarówno o siebie jak i o rozkapryszoną Matyldę, która chce nauczyć się zabijać.

Scenarzysta i reżyser – Luc Besson przedstawia nam specyficzny portret zabójcy: za dnia szary, nierzucający się w oczy mężczyzna, który po wykonanej robocie zaszywa się w swoim mieszkaniu, popija mleko i ćwiczy. W taką rolę świetnie wcielił się Jean Reno. Postać przez niego kreowana zdaje się być lekko opóźniona umysłowo i emocjonalnie. Lubi stare filmy i swojego jedynego towarzysza życia – kwiatka w doniczce. Czyż to nie idealny kompan, który wysłucha a nie ocenia? Mogłoby się wydawać, że tylko takiego towarzysza jest w stanie zaakceptować ten samotnik.

Na uwagę zasługuję również młodziutka Natalie Portman, która zadebiutowała obok starszego aktora. Poradziła sobie świetnie, gdyż  mimo młodego wieku potrafiła zagrać postać po ciężkich przejściach. Była to bardzo odważna i realistyczna kreacja, z którą aktorka poradziła sobie idealnie. Na ekranie można zaobserwować pewną chemię, która łączy Leona i Matyldę. To w pewnym sensie jakiś rodzaj miłości, o czym świadczą końcowe sceny filmu.

Gary Oldman wciela się w postać policjanta, który tak naprawdę jest szalonym psychopatą. Słucha Beethovena przed wymordowaniem z zimną krwią całej rodziny Matyldy. Aktor znany jest z tego, że wciela się w złe postacie w filmach, a w  Leonie zawodowcu  zasługuję na uwagę za wspaniałą kreację.

Konstrukcja filmu opiera się na czymś na wzór odwróconych schematów. Spotykamy tutaj zawodowego zabójcę, który okazuje się być miłym i wrażliwym człowiekiem. Piję on mleko, przecież jest to zdrowe, oraz zajmuje się o swoim ulubionym kwiatkiem z ogromną troską. Policjant, który powinien być wzorem do naśladowania i chronić bezpieczeństwa obywateli, jest w istocie psychopatycznym mordercą, a młoda 12-letnia dziewczynka pali papierosy i żyje jedynie pragnieniem krwawej zemsty na mordercach jej brata, bo tylko jego tak naprawdę żałuje.

Film bardzo mocno wpływa na emocje widza: przeżywa on ogromne napięcie, grozę i odczuwa chęć zemsty. Aktorzy kreują bardzo przekonujące postacie a sama akcja jest wartka. W produkcji nie ma mowy o nudzie. Film rozwija się, aby na koniec dojść do punktu kulminacyjnego, który nie tyle zaskakuje widza, ile budzi w nim ogromne emocje. Leon zawodowiec pokazuję, że w skorumpowanym i anormalnym świecie nie wszystko jest czarne lub białe.  To, co z pozoru wydaje się być dobre, może kryć największe zepsucie, z kolei osoby, które uważamy za złe, mogą być aniołami stróżami. Nasz świat jest złożony bardziej niż może nam się wydawać.

Leon zawodowiec jest filmem kultowym, takim który wykracza poza kryteria kina sensacyjnego. Powstał  w roku 1994  jednak do dzisiaj potrafi wzbudzić wielkie emocje. Jest to bez wątpienia zasługa reżysera Luca Bessona. Ponadto niesamowite kreacje aktorskie stworzyli Jean Reno (Leon), Garry Dolman (Stansfield) i Natalie Portman (Matylda). Film zafascynował mnie od pierwszego obejrzenia i wracam do niego bardzo często. Z każdym razem odkrywam w nim coś nowego.

Dzisiejszy post jest małą zapowiedzią cyklu o mordercach, który pragnę napisać. Leon jest jednym z nich.  

Poniżej piosenka w wykonaniu Stinga, Shape of my heart, stworzona specjalnie do filmu Leon zawodowiec. 

Nele Neuhaus od dzieciństwa marzyła o tym aby napisać książkę. Kiedy okazało się, że nie jest nią zainteresowane żadne wydawnictwo, postanowiła wydać ją na własną rękę. Wtedy to spełniło się jej marzenie, nawiązała współpracę z wydawnictwem Ullstein. I to był początek jej oszałamiającego sukcesu. Sławę przyniosła jej seria z parą śledczych Oliverem von Bodensteinem i Pią Kirchhoff. Śnieżka musi umrzeć doczekała się także ekranizacji, jednak nie mamy polskojęzycznej wersji tego filmu. Obejrzeć go można jedynie w języku niemieckim.

Po dziesięciu latach na wolność wychodzi Tobias Sartorius, domniemany morderca dwóch nastolatek. Chłopak nie pamięta wydarzeń z fatalnego wieczoru, uważa, że nikogo nie zabił. Wszystkie poszlaki wskazują jednak na niego. Po powrocie do rodzinnej wsi nie czeka na niego nic dobrego. Ojciec nie przypomina już tego mężczyzny, którego Tobias żegnał dziesięć lat wcześniej, matki nie ma, a wściekli mieszkańcy pragną aby sprawiedliwości stało się zadość. Pomocną dłoń wyciąga do niego garstka znajomych sprzed lat, a także zbuntowana nastolatka Amelie, która jako jedyna spośród mieszkańców wsi wierzy w jego niewinność.

W tym samym czasie w podziemnym zbiorniku na starym lotnisku wojskowym robotnicy dokonują straszliwego odkrycia. Znajdują ludzkie kości. Niedługo po tym wydarzeniu ktoś spycha kobietę z kładki dla pieszych wprost na ruchliwą ulicę. Co wspólnego z tą kobietą ma nasz skazaniec? Wyjście na wolność Tobiasa Sartoriusa jest niczym otwarcie puszki Pandory.

Dobry kryminał to taki, który kryje w sobie pewną zagadkę. Sprawia ona, że pochłonięty nią czytelnik nie może oderwać się od lektury. W tej książce wątek kryminalny został zaplanowany z ogromną starannością i dbałością o najdrobniejsze szczegóły. Czytelnik jest tak szalenie ciekaw tego, co wniosą do akcji kolejne wskazówki, że nawet nie wie kiedy dociera do końca zagadki. Pochłania książkę jednym tchem. 

Wielkim plusem tej historii jest bez wątpienia klimat, tak wyrazisty, że aż przesiąknięta jest nim każda strona książki. Istotna jest tajemnicza intryga wisząca w powietrzu oraz napięcie jakie tworzy się wraz z towarzyszącymi jej wydarzeniami. Od samego początku jest to coś nie tak. Czytelnik błąka się po mrocznej wsi. Chciałby spojrzeć w oczy ukrywającym coś mieszkańcom. Nie wie jednak, o co w tym wszystkim tak naprawdę chodzi, dopóki nie dotrze do końca lektury. Wtedy dowiaduje się z czym tak naprawdę przez całą powieść obcował. Mocne, pełne zaskoczenia zakończenie jest dopełnieniem naszego głodu, który rósł wraz z lekturą. Sprawia to, że chętnie sięgniemy po kolejne książki Nele Neuhaus. 

Jest to mój pierwszy niemiecki kryminał, po który sięgnęłam. Zrobiłam to zupełnie przypadkiem, nie czytałam wcześniej recenzji, po prostu zaciekawił mnie sam tytuł i okładka. Z całą pewnością mogę stwierdzić, że nie spodziewałam się tak świetnie skonstruowanego kryminału. Jego wartka akcja pełna ciekawych wątków to to, co lubię.Jeżeli więc szukacie kryminału, który wciągnie was od pierwszej strony, w którym intryga została misternie wysnuta, a  niepowtarzalny klimat oraz wartka akcja zostaną w pamięci na długo, to Śnieżka musi umrzeć jest kryminałem, który musicie przeczytać, jak najprędzej. 

Co widzisz nad sobą patrząc w niebo w bezchmurną noc? Zbiór ciał niebieskich zbudowanych z wodoru i helu emitujących energię głównie w postaci światła widzialnego? Trochę więcej wyobraźni!

Starożytni Grecy wiedzieli, co oświetla firmament po zmierzchu:
„Każda gwiazda była niegdyś bożkiem lub boginką – śliczne potomstwo jednego z tytanów, Astrajosa. Lecz zbuntowawszy się przeciw Dzeusowi uległy te bóstwa przeraźliwej mocy jego piorunów i zdruzgotane rozsypały się po firmamencie pyłem świetlistym. Liczba gwiazd wzrastała, gdyż wola bogów umieszczała w ich gronie rozmaitych bohaterów, nimfy, a nawet przedmioty martwe”.[1]

Każdy z nas mniej lub bardziej kojarzy greckich bogów oraz pewne elementy bogatej mitologii greckiej. Pójdźmy jednak dalej, poza kulturę europejską – jak zjawiska przyrody tłumaczyli sobie rodzimi mieszkańcy Ameryki Południowej? Zacznijmy od gwiazd.

Istnieje raczej powszechnie znana legenda o powstaniu gwiazd pochodząca od ludów tubylczych Brazylii, przy czym z biegiem czasu zapomniano, które z plemion jest jej autorem. To już nie ma znaczenia. No więc, jak powstały gwiazdy?

Wszystko zaczęło się w pewnej indiańskiej wiosce. Gdy zaczęło brakować jedzenia, mężczyźni wybrali się na polowanie, a kobiety z dziećmi poszły zbierać kukurydzę, aby następnie zmielić ją na mąkę i upiec chleb. Jeden z chłopców był jednak tak głodny i niecierpliwy, że podkradł kobietom sporą część kukurydzy i uciekł ukradkiem do wioski. Tam poprosił babcię by z uzyskanej mąki kukurydzianej upiekła placki dla niego i jego kolegów. Babcia spełniła prośbę małego Indianina i dzięki niej dzieci mogły sie najeść do syta. Po posiłku dzieci zaczęły dręczyć wyrzuty sumienia – reszta wioski ciężko pracuje przy zdobywaniu pożywienia, a oni bezkarnie się objadają.

Co więc mogła zrobić grupka małych łobuzów? Bojąc się, że babcia ich wyda, dzieci obcięły jej język i uciekły do lasu. Tam wspięły się na wysokie drzewo porośnięte lianami, przywołały koliberka i poprosiły go o chwycenie końcówki liany i uniesienie jej wysoko do góry. Gdy ptaszyna trzepocąc małymi skrzydełkami wykonywała polecenie, mali Indianie wspinali się po lianie do samego nieba.

W międzyczasie matki powróciły do wioski i odkryły, co wydarzyło się przed ich przybyciem. Z oddali dostrzegły swoje dzieci wspinające się po lianie i szybko pobiegły do lasu błagać je o zejście na ziemię. Dzieci jednak bały się kary i ani myślały schodzić. Wzięły więc sprawy w swoje ręce i zaczęły się wspinać po tej samej lianie. Nagle w niebiosach rozbrzmiał echem przeraźliwy dźwięk i zrzucił matki, które po uderzeniu w ziemię zamieniły się w bestie – jaguary.  Dzieci pozostały na niebie i nie mogły już wrócić. Od tamtego czasu zmuszone są patrzeć swoimi jasnymi oczami na to, co spotkało ich matki. Można by rzec – za karę.

Szukając legend i brazylijskich o powstaniu gwiazd, trafiłam jedynie na tę i jeszcze jedną, pośrednio nawiązującą do ich powstania. Możemy się teraz zastanowić jak byśmy się czuli wiedząc, że świecące nocą obiekty na niebie to oczy dzieci, które zmuszone są patrzeć na dziką zwierzynę wypatrując w niej swoich matek?

Powyższą legendę można znaleźć w książce A. S. Franchini pod tytułem As 100 Melhores Lendas do Folclore Brasileiro (w języku portugalskim).

„The 100” to wspaniały, zapierający dech w piersiach serial, który odkryłam stosunkowo niedawno i który pochłonął mnie swoją fabułą w całości. Produkcja będąca adaptacją książek Kass Morgan jest według mnie fenomenem. Zanim jednak przejdę do recenzji serialu, chcę zaznaczyć, że nie zapoznałam się jeszcze z książkowym pierwowzorem. Co za tym idzie, nie będę w stanie stwierdzić, czy producenci oddali sens i zamysł autorki, czy też odbiegli całkowicie od tego, co chciała nam przekazać. Niemniej jednak pragnę przekazać, że ja oceniam ten serial na szóstkę z plusem.

Akcja serialu toczy się ponad dziewięćdziesiąt lat po tym jak na Ziemi wybuchła woja nuklearna, która w mgnieniu oka zniszczyła całą ludzkość ją zamieszkującą. W tym czasie w przestworzach znajdowały się stacje kosmiczne, które po katastrofie połączyły się w tzw. Arkę . Panowało tam surowe prawo, według którego każdy przestępca ponosił karę śmierci, wyjątek stanowili ci, którzy nie ukończyli jeszcze 18 lat. Niepełnoletni trafiali do więzienia. 

Na Arce z pozoru żyje się dobrze. Panuje tam ład i porządek. Każdy zna swoje miejsce, władze sprawuje kanclerz Thelonious Jaha. Jednak to tylko pozory. Po 97 latach życia w kosmosie na  Arce zaczyna brakować zasobów. Władza postanawia znaleźć sposób na to aby jak najdłużej podtrzymać  stację przy życiu. Nie podając prawdziwych powodów wysyła więc na Ziemię setkę młodocianych przestępców, aby ci sprawdzili czy na Ziemi można już żyć. W tym momencie zaczyna się wielka przygoda.

Ogromną zaletą serialu są charakterystyczni bohaterowie. Główną postacią serialu jest nastoletnia Clarke, córka jednej z najważniejszych osób na Arce. Po przylocie na Ziemię próbuje za wszelką cenę skontaktować się z domem, aby pokazać, że na Ziemi można żyć. Zna ona bowiem pewną prawdę, która jest znana tylko niewielu.  Bohaterka ma wiele wcieleń. Z odcinka na odcinek rozwija się, zmienia, pokazuje się z coraz to innej strony. Aktorka, która wciela się w postać  Clark – Eliza Tylor – poradziła sobie bardzo dobrze, jednak jestem skłonna stwierdzić, iż pomimo roli pierwszoplanowej, kreacja ta jest lekko przyćmiona przez postacie drugoplanowe. Rodzeństwo Octavia (Marie Avgeropoulos) i Bellamy Blake (Bob Morley) czy przyjaciele Jasper (Devon Bostick) i Monty (Chritopher Larkin) to bohaterowie, którzy są tak barwni i charakterystyczni , że na długo po seansie ma się je nadal przed oczami.  Osobiście urzekła mnie postać Octavii Blake, która jest tak wspaniała i barwna, że nie sposób jest przejść obok niej obojętnie. Ale ja chyba mam słabość do zbuntowanych, niepokornych postaci…

"The 100" to nie kolejna papka dla mas czy standardowy film dla młodzieży. Nie ma tu trójkątów miłosnych czy intryg. To produkcja przedstawiająca los nastolatków, którzy dokonują trudnych wyborów, po to aby przeżyć.  Nie ma tutaj czasu na słabość. Zabijesz albo zostaniesz zabity – to motto, którym kierują się bohaterowie od samego początku. Są zbuntowani i pewni tego, że chcą przeżyć. Przecież na Ziemi są w końcu wolni.

Ważnym elementem jest to, na jak wiele przeszkód  natrafiają bohaterowie i ile trudnych wyborów muszą dokonać aby przeżyć. Jak się okazuje zostają wrzuceni w środek wojny, w której są intruzami. Stają się celem Ziemian. Jak się później okazuje nie tylko ludzie Ziemi są ich wrogami. Twórcy postanowili wykorzystać także naturę, by uprzykrzyć życie Ludziom z nieba. Muszą stawiać czoła zmutowanym zwierzętom czy toksycznej mgle. 

Serial, poza wybitną moim zdaniem fabułą, może się również pochwalić efektami specjalnymi. Sceny walk, sceny zjawisk nadprzyrodzonych są na bardzo wysokim poziomie.  Nie dziwi więc fakt, że został on nominowany do nagrody Emmy.

Reasumując, zachęcam bardzo gorąco do zapoznania się z tym niesamowitym serialem, jednym z najlepszych seriali science fiction ostatnich lat! Dzięki swojemu niesamowitemu klimatowi, napięciu i tym jak bardzo widz może utożsamiać się z bohaterami, trafił na moją listę najlepszych produkcji.  To fenomen, który chwyta za serce bez względu na to w jakim wieku jest widz.

Są dziwy w niebie i na ziemi, o których
ani śniło się waszym filozofom.

Powyższy, powszechnie znany cytat z pierwszego aktu Hamleta posłużył Mickiewiczowi za motto drugiej części Dziadów, którą tworzył w latach 1820/1821. Autor Ballad i romansów – manifestu polskiego romantyzmu, przyznał we wstępie poprzedzającym utwór, że cel i fantastyczne obrzędy starodawnego święta, którego nazwa stała się tytułem dramatu, silnie przemawiały do jego wyobraźni. W owych pogańskich zwyczajach dostrzegał „pewne dążenie moralne i pewne nauki, gminnym sposobem zmysłowie przedstawiane”.

Dziady były, a w niektórych regionach Polski, Białorusi, Ukrainy i Rosji nadal są, przedchrześcijańskim obrzędem nawiązywania relacji z duszami przodków. Obchodzono je wiosną w okolicach 2 V oraz jesienią w nocy z 31 X na 1 XI. W ramach obrzędów należało ugościć dusze i pomóc im w osiągnięciu spokoju w zaświatach. Przybywającym na ten świat ofiarowało się pokarm i napój, a specjalne uczty przygotowywano w domach lub na cmentarzach. Rozpalano także ogniska aby ogrzać dusze zmarłych lub oświetlić im drogę, tak by nie zbłądziły zmierzając do bliskich. Pozostałością tego zwyczaju jest zapalanie na grobach zniczy. W wyobrażeniach ludowych  żebracy, których nazywano również dziadami, byli pośrednikami między światem żywych i umarłych, dlatego też ofiarowano im jedzenie w zamian za modlitwę.

Nie jest i nie powinno być żadnym zaskoczeniem to, że Kościół katolicki nie mogąc zlikwidować świąt pogańskich dążył do ich chrystianizacji. Dzień Zaduszny lub Zaduszki, święto w kościołach łacińskich, które zbiega się właśnie z pogańskimi uroczystościami ku czci zmarłych, zostało wprowadzone  do kalendarza oraz liturgii rzymskiej na początku XIV wieku. Dziady jednak wciąż były praktykowane. Tak pisał o tym sam Mickiewicz:

Mickiewicz garściami czerpał z pieśni gminnej i zwyczajów ludowych, jak przystało na romantyka. Części II, IV i I Dziadów zawierają elementy lub w jakiś sposób nawiązują do przedchrześcijańskiego obrzędu obcowania żywych z umarłymi, nacechowanego już wpływami Kościoła. Dziadów część II poprzedza wiersz Upiór, którego bohater wydaje się być tą samą osobą co Widmo z części II, a nawet Gustaw z części IV:

Ci, którzy bliżej cmentarza mieszkali,
Wiedzą, iż upiór ten co rok się budzi,
Na dzień zaduszny mogiłę odwali
    I dąży pomiędzy ludzi.

(...)

Pełno jest wieści o nocnym człowieku,
Żyją, co byli na jego pogrzebie;
Słychać, iż zginął w młodocianym wieku,
    Podobno zabił sam siebie.

Druga część Dziadów mówi o nocy zadusznej, kiedy to w kaplicy pod przewodnictwem Guślarza grupa ludzi gromadzi się, by wzywać dusze czyśćcowe, chcąc ulżyć im w cierpieniu. Dusze zjawiające się na obrzędzie pokutują za rozmaite przewinienia. Jako pierwsze pojawiają się duszyczki dzieci, które niczym nie zdążyły nagrzeszyć, ale:

Bo słuchajcie i zważcie u siebie,
Że według Bożego rozkazu:
Kto nie doznał goryczy ni razu,
Ten nie dozna słodyczy w niebie.

Kolejnym przybyłym jest dusza nieludzkiego pana, który nie znał litości dla biedniejszych bliźnich, a po śmierci dręczy go wieczny głód i Guślarz wraz ze zgromadzonymi nie mogą mu ulżyć:

Bo kto nie był ni razu człowiekiem,
Temu człowiek nic nie pomoże.

Jako trzecia przybywa dusza dziewiętnastoletniej dziewczyny, która tak jak dzieci nie zaznała w życiu troski. Żyła na świecie, ale „nie dla świata”, dlatego nie może dostać się do nieba:

Kto nie dotknął ziemi ni razu,
Ten nigdy nie może być w niebie.

Ostatnią i najbardziej tajemniczą zjawą jest duch młodego mężczyzny, który nie reaguje na wezwania Guślarza, stoi jedynie przy pasterce, wskazuje ręką na swoje serce i nic nie mówi, a kiedy dziewczyna się porusza, on idzie za nią. Nie namyślając się zbyt długo można powiązać owe widmo z Gustawem z części IV, a nawet samym Mickiewiczem i jego miłością do Maryli Wereszczakówny, ale nie zajmujmy się na razie miłością, to o wiele bardziej skomplikowany temat. Skupmy się raczej na wspólnocie żywych i umarłych.

Dziadów część IV, tak samo jak część druga, została opublikowana w tomie II Poezji. Głównym bohaterem jest Gustaw-Pustelnik, nieszczęśliwy kochanek, który pojawia się w domu księdza, swojego nauczyciela z przeszłości, w noc zaduszną między godziną dziewiątą a północą. Obecność Gustawa podzielona jest na etapy, oddzielane od siebie biciem zegara i gaśnięciem kolejnych świec. Pierwsza godzina pobytu w domu księdza jest zwana godziną miłości, druga – godziną rozpaczy, a trzecia – godziną trwogi. Nas interesuje ta ostatnia, kiedy ksiądz zdaje sobie sprawę, że przybyły jest upiorem, a nie żywym człowiekiem. Gustaw prosi księdza o przywrócenie Dziadów, które ten widzi tak:

Pełen guślarstwa obrzęd świętokradzki,
Pospólstwo nasze w grubej utwierdza ciemnocie;
Stąd dziwaczne powieści, zabobonów krocie
O nocnych duchach, upiorach i czarach.

Wypowiada te słowa, mając przed sobą właśnie upiora, ducha, który nie może zaznać spokoju. Dlatego zakończę będąc po stronie Gustawa, przedstawiając jego rację, iście romantyczną:

O kołach, o sprężynach rozum was naucza;
Lecz nie widzicie ręki i klucza!
Gdyby z twych oczu ziemskie odpadło nakrycie,
Obaczyłbyś niejedno wkoło siebie życie,
Umarłą bryłę świata pędzące do ruchu.

Psychoanaliza została zapoczątkowana przez wiedeńskiego lekarza Zygmunta Freuda na przełomie XIX i XX wieku jako teoria pozwalająca wyjaśnić zjawiska społeczne i kulturowe. Wiążę się ściśle z ludzką nieświadomością. Psychoanalitycy interesowali się przede wszystkim baśniami, w których główną rolę odgrywały dzieci. Dlaczego one? Dzieci bowiem mają wyobraźnie, fantazjują, bawią się, a co najważniejsze, opowiadają o tym. Nie mają żadnych zahamowani w przeciwieństwie do dorosłych. Twórca baśni jest kimś na wzór dziecka. Tak jak i one fantazjuje, daje się ponieść wyobraźni i potrafi o tym opowiedzieć.

Psychoanalitycy uważają, że człowiek składa się z dwóch części: świadomości i nieświadomości. Z ich perspektywy, ważniejsza jest nieświadomość, która jest decydującą siłą człowieka. Dzięki niej odkrywamy swoje wnętrze, ujawniamy to, co normalnie staramy się ukryć. Nieświadomość potrafi wyrazić wszystko, czego nie chcemy pokazać. Tracimy kontrolę, zdradzając się tym samym. Zderzeniem tego, co świadome i nieświadome nazywamy pomyłką freudowską.

Czytając współczesne wersje chociażby Baśni Braci Grimm, nie zastanawiamy się nad tym, że mogą one kryć coś więcej, że nie były pierwotnie tak łagodne, a wręcz przeciwnie, miały inne zadanie – przestraszyć słuchacza. Opowiadano je sobie przy kominku w długie zimowe wieczory, niczym mroczne, przerażające historie. W znanej nam wersji Czerwonego Kapturka, mała dziewczynka wyrusza z koszyczkiem pełnym smakołyków. Po drodze spotyka złego wilka, który wypytuje ją o powód podróży i drogę do babcinej chatki. Czerwony Kapturek, jakby zupełnie nieświadomy zagrożenia, opowiada o wszystkim. W konsekwencji zły wilk dociera przed dziewczynką do domku babci, pożera ją i przebrany w jej strój czeka na małą. Kiedy dziewczynka przychodzi, wilk zadaje jej szereg pytań o głos i wygląd staruszki, a następnie pożera i ją. Przychodzi leśniczy, ratuje obie ofiary, a w brzuchu wilka zaszywa kamienie. Bajka się kończy i wszyscy są szczęśliwi.

Jednak według analizy psychologicznej Fromma, jest to opowieść o młodzieńczej konfrontacji ze światem dorosłych, światem seksualności. Sam Czerwony Kapturek jest symbolem menstruacji, zaś butelka niesiona w koszyczku to symbol dziewictwa i czystości, na którą trzeba bardzo uważać, gdyż łatwo można ją stracić. Wilk to symbol czarującego mężczyzny, któremu można łatwo ulec.

Inny psychoanalityk, Brunon Bettelheim, uważa, że najważniejsze jest pozytywne zakończenie baśni, które daje dzieciom siłę stanąć twarzą w twarz z własnymi pragnieniami i lękami oraz wyjść z nich obronną ręką. W baśni nie mamy informacji o ojcu dziewczynki. Dopatrujemy się więc jego postaci w wilku i gajowym. Jest to ta sama postać w dwóch wcieleniach. Podając wilkowi drogę do chatki babci, Kapturek zdradza rodzicielkę. To wymieszanie ze sobą symboli sprawia, że Kapturek może znaleźć się w łóżku z własnym ojcem dając tym samym upust swym edypalnym fantazjom. Ostatecznie zostaje ocalona przez gajowego. Baśń się kończy, wszyscy żyją długo i szczęśliwie.

Czerwony Kapturek jest czarujący i niewinny. To dziewczynka, która posłusznie udaje się do chorej babci. Literackie dzieje tej baśni zostały zapoczątkowane przez francuskiego baśniopisarza epoki baroku Charlesa Perrault i to waśnie w jego wersji Kapturek traci wiele czaru i niewinności. Rozbiera się i kładzie do łóżka obok wilka, który zaś powiada, że ma duże ręce aby ją mocno uściskać. Nie trzeba chyba tłumaczyć znaczenia symbolicznego tych słów. Kapturek na tak bezpośrednie próby uwodzenia nie reaguje lękiem ani ucieczką, co może oznaczać, że albo jest niespełna rozumu, albo chce by ją uwiedziono. Jest tak zaintrygowana całą sytuacją, tym co nastąpi. Można rzec, że Kapturek nie jest już niewinną dziewczynką, lecz upadłą kobietą.

Mamy tutaj symboliczny wybór między przyjemnością a rzeczywistością kiedy to wilk pyta dziewczynkę dlaczego nie zwraca uwagi na kwiatki, ptaki, tylko kroczy prosto jak do szkoły, a przecież w lesie jest tak przyjemnie. Skuszona przez wilka dziewczynka zaczyna zbierać kwiatki a kończy dopiero wtedy, kiedy już nie może więcej unieść. Pokazuje to, że Kapturek zboczył z drogi rzeczywistości i dał się ponieść przyjemności.

Czerwone nakrycie głowy dziewczynki symbolizuję także gwałtowne uczucie, szczególnie to, które wiąże się ściśle z płciowością. W tym aksamitnym prezencie od babci można się doszukiwać symbolu przedwczesnego przekazania Kapturkowi seksualnego uroku.

Ludowa wersja tej baśni, którą chłopi opowiadali sobie wieczorami, przy kominkach w osiemnastowiecznej Francji zawiera zdecydowanie więcej przemocy i seksu niż znane nam wersje Perrault. Po przybyciu Kapturka do babci, na stole czeka na niego pieczone mięso i butelka wina. Babcia każe kapturkowi się poczęstować. Dziewczynka zjada posiłek, który jest w rzeczywistości mięsem z ciała babci. Popija to wszystko krwią staruszki. Później następuje scena striptizu. Wilk prosi Kapturka aby zaczął się powoli rozbierać. Każdą część swojej garderoby ma niezwłocznie wyrzucać do kominka, gdyż nie będzie mu już nic potrzebne. Później wilk pożera Kapturka i baśń się kończy. Nie ma ocalenia, wybawienia. Wilk triumfuje. Ewidentnie chłopi nie potrzebowali żadnego kodu, żeby mówić o tematach tabu.

BIBLIOGRAFIA:
Bruno Bettelheim, Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni, W.A.B. 2010.
Robert Darnton, Wielka masakra kotów i inne epizody francuskiej historii kulturowej, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012.